De Grüner Veltliner, ook wel Weissgipfler genoemd, is de ‘nationale druif’ van Oostenrijk. Grüner Veltliner met hoofdletter is de ‘nationale wijn’ van het land, het visitekaartje. Typisch Oostenrijks. Hoewel de druif ook in buurlanden als de Tsjechische Republiek, Slowakije en Hongarije aangeplant staat en er in Nieuw-Zeeland mee geëxperimenteerd wordt, is Grüner Veltliner synoniem met Oostenrijk. Grüner Veltliner is met een aandeel van ruim een derde in de totale aanplant van het land de absolute nummer 1. Je vindt hem vrijwel overal, met uitzondering van de Steiermark
Over de historie van de Veltliner is trouwens maar weinig met zekerheid bekend. Vermoedelijk stamt hij in genetisch opzicht af van de (Tiroolse) traminer en dankt hij zijn naam aan de (Lombardische) streek Valtellina, in het Duits: Veltlin. Alleen is daar dus geen spoor van Veltliner te vinden. De ware bakermat van de druif moet dan ook gezocht worden in het noorden van Neder-Oostenrijk. Veltliner mag momenteel dan wel Oostenrijks nationale druif zijn, pas vanaf de jaren dertig van de 20e eeuw is hij op werkelijk grote schaal geteeld als monocépage, d.w.z. als druif waarvan een wijn volledig gevinifieerd wordt en waarvan de naam dus prominent op het etiket staat. Tot dan toe maakte hij eeuwen lang onderdeel uit van een gemengde aanplant met diverse druivenrassen. Van een echte Veltlinertraditie is dus nauwelijks sprake.
Grüner Veltliner is een ras met de nodige groeikracht en gedijt zowel op arme als op rijke bodems, bij voorkeur met löss of leisteen. De druif is gevoelig tijdens de bloei en rijpt vrij laat. Hij heeft daarbij koele nachten nodig om zuren en aroma’s te behouden, aangezien het alcoholpercentage tot wel 14,5% kan oplopen. Oostenrijkse producenten bieden hun Veltliners in de regel in diverse stijlen aan, variërend van lichtvoetig en fris op basis van vroeg geplukte druiven tot en met rijk en krachtig bij laat geplukte druiven. De smaakdiversiteit is zodoende enorm.
Grüner Veltliner is tegenwoordig gezichtsbepalend in de meeste gebieden die binnen Neder-Oostenrijk vallen, zoals het Weinviertel, de Wachau, Kremstal en Kamptal, Traisental en ook Wenen. Daarnaast staat hij ook aangeplant in het Burgenland.
Marketingdeskundigen vreesden nog niet zo lang geleden dat het met de Grüner Veltliner niets zou worden, omdat de naam te moeilijk was, zeker voor niet-Duitstaligen. Ze zaten er helemaal naast. In Engelstalige landen als het Verenigd Koninkrijk en de VS wordt hij tegenwoordig liefkozend Groovy Gru genoemd. Oostenrijkers zelf speken graag van Grand Grü. Een term die ze al even graag gebruiken is ‘Pfefferl’, in het Nederlands ‘pepertje’. Bij het proeven van een Grüner Veltliner wordt eigenlijk direct duidelijk waarom. De wijn heft een aangenaam pikant trekje, vooral wanneer hij afkomstig is uit het grote gebied Weinviertel ten noorden van Wenen.
Hoe rijper het fruit voor de wijn, hoe minder het pepertje op de voorgrond treedt, maar Grüner Veltliner is en blijft heel herkenbaar. Andere kenmerken zijn zijn betrekkelijk neutrale karakter en opwekkende frisheid. In de kelder komt de wijn niet in aanraking met nieuw hout, wat de drinkbaarheid ervan alleen maar ten goede komt. Grüner Veltliner is door al die eigenschappen een perfecte maaltijdwijn. Een wijn die nooit overheerst, maar prachtig begeleidt. En een wijn die bovendien heel mooi verschillen in bodem weerspiegelt.
